Un dispositivo que une música, cor e movemento con fins terapéuticos

Pódese ouvir unha cor? E ver un son? Para o común dos mortais non, pero é unha capacidade que teñen os sinéstetas. E non son só as únicas. Estímase que o número de diferentes tipoloxías de sinestesia é moi elevado, ou o que é o mesmo, a calidade dalgunhas persoas de experimentar sensacións nun determinado sentido cando se estimula outro. Importantes artistas, como o pintor Wassily Kandinsky ou o compositor Alexander Scriabin, percibiron este cruzamento de sentidos (no seu caso a cromoestesia ou asociación de sons con cores). Pero, unha persoa que non é sinésteta pode chegar a experimentar sinestesia?

Esa é unha das ideas basee de E-MOCOMU (E-MOtion, COlour and MUsic), un prototipo desenvolvido pola doctoranda en Música e Tecnoloxía da Universidade de Valladolid Elena Partesotti. O seu obxectivo é aproveitar as posibilidades que ofrecen o tres dimensións de cor, son e movemento con fins terapéuticos, por exemplo, para mellorar a comunicación en nenos con trastorno do espectro autista, entre outros.

Pero non é a única posibilidade deste dispositivo. Ten tamén aplicacións pedagóxicas e creativas. 'E-mocomu permite ao usuario manipular sons, imaxes e cores a través dos seus movementos libres no espazo. Significa que se movo un brazo no espazo, a este movemento corresponderanse sons, pero tamén cores e imaxes que eu poderei ver enfronte de min nunha pantalla. Esta tecnoloxía permite a aplicación no campo da rehabilitación física, facilitando a execución de exercicios rutineiros, e tamén no campo psicolóxico axudando ao tratamento de diferentes tipos de trastornos. Ademais, permite unha primeira aproximación á didáctica e pedagoxía da música, do movemento e do desenvolvemento creativo que como sabemos é clave para a autoexpresión dun individuo a nivel persoal e tamén artístico', explica Partesotti, remarcando a importancia da expresividade na terapia.

A idea de desenvolver este prototipo xorde da experiencia académica e persoal desta investigadora de orixe italiana. Tras realizar un Master bienal en Musicoterapia na Universidade Autónoma de Madrid e traballar en hospitais e colexios públicos, en 2012 ingresou na Universidade de Valladolid para realizar o doutoramento co apoio da profesora Alicia Peñalba e do profesor da Universidade de Campinas (Brasil) Jônatas Manzolli.

Na súa opinión, unir o campo creativo e a tecnoloxía é unha boa fórmula para axudar a poboación con problemas psicolóxicos e comunicativos, ademais de ofrecer unha ferramenta lúdica para moitos. 'A musicoterapia achega beneficios demostrables a nivel científico. Por exemplo, nestes anos, diferentes estudos de neurociencia marcan a conexión e o poder da música na recuperación fisiológica. As correlacións neurales debidas á música modifican a actividade dunha estrutura cerebral que funciona de modo anormal, tendo unha relevancia directa no tratamento terapéutico de pacientes con depresións. A música, ademais, axudando a fortalecer o sistema inmunitario, contribúe á redución dos factores que incrementan o proceso da enfermidade. Por que non aproveitar, entón, a dimensión creativa nunha tecnoloxía''.

Segundo a investigadora, a importancia desta unión entre arte e tecnoloxía ten suma relevancia no campo clínico-terapéutico. 'En musicoterapia utilízanse instrumentos tradicionais e funciona moi ben. A tecnoloxía aínda non se está utilizando moito, pero estamos na era dixital e se se organiza unha sesión de musicoterapia con nenos, por exemplo, todos eles saben usala e gústalles porque poden xogar con ela. A tecnoloxía é un bo apoio e funciona', subliña.

Desenvolvemento do prototipo

O desenvolvemento do primeiro prototipo de E-MOCOMU foi posible grazas a unha estancia de Elena Partesotti no Laboratorio NICS (Núcleo Interdisciplinar de Comunicação Sonora) da Universidade de Campinas, que coordina o profesor e compositor Jônatas Manzolli. Este primeiro prototipo, máis dirixido á educación musical, foi ampliado e mellorado engadindo novas funcionalidades.

O dispositivo baséase en Kinect, unha tecnoloxía comercial que permite aos usuarios controlar e interactuar coa consola sen necesidade de ter contacto físico cun controlador de videoxogos tradicional (un mando), xa que conta cun sensor que mapea movementos (o que se denomina MOCAP ou Motion Capture System).

'E-MOCOMU está pensado como unha tecnoloxía accesible e low cost que calquera persoa podería ter tamén na súa casa, xa que se podería utilizar para xogar na contorna familiar. Nós creamos diferentes programas para integrar a parte visual e sonora', apunta.

O sistema está en proceso de patente grazas a unha bolsa do programa Prometeo para o desenvolvemento de prototipos orientados ao mercado que convoca anualmente a Fundación Xeral da Universidade de Valladolid (Funge), o que permitiu, ademais, seguir co seu desenvolvemento.

'A nosa idea é facelo máis detallado e en tres dimensións, o que daría lugar a máis posibilidades. Gustaríame que fose máis visual e que calquera movemento, por pequeno que fóra, se convertse nun son determinado. Habería entón que desenvolver unha tecnoloxía un pouco máis detallada e rápida para que o propio dispositivo realizase todas as tarefas. Para iso necesitariamos novos recursos', conclúe a investigadora.